Auteur: Maria Cornet d'Elzius de Peissant

Gravin Maria, 20 juli 1917

Mijn lieve René

Ik heb zopas je laatste brief ontvangen. In afwachting van een uitgebreider antwoord, schrijf ik je snel een paar woorden om je te laten weten dat mijn hart en mijn gedachten bij jullie twee zijn en jullie geen moment verlaten.
Het nieuws dat je voor me hebt, doet me veel pijn … Vetel mijnheer Van Pée asjeblieft dat we hier met zijn allen hartstochtelijk bidden voor zijn herstel. Jou vergeten we evenmin, mijn lieve René: we smeken het heilig hart om over je te waken… Terwijl ik dit briefje schrijf, hoor ik de kanonnen in jouw omgeving gevaarlijk bulderen… De onrust zal me vannacht wakker houden, vrees ik. Dat God jullie allebei mag beschermen!
Ik omhels je met al mijn liefde

Je tante Maria

Gravin Maria, 9 juli 1917

Mijn lieve René

Duizendmaal dank voor je lieve brief die ik enkele dagen geleden heb ontvangen. Ik wou onmiddellijk reageren maar helaas heb ik sindsdien nog geen minuutje voor mezelf gehad.
Het doet me heel veel verdriet te vernemen dat je kleine broertje ernstig ziek is. Laat ons hopen dat we heel snel positief nieuws over zijn toestand ontvangen. Ik heb een kaartje geschreven naar je mama via Holland; ik heb de goede zusters van Baarle-Hertog gevraagd het door te sturen. Ik voeg bij deze brief een Hollandse briefkaart. Misschien kan jij ze gebruiken? Stuur de kaart naar rue des claires 22 in B-H (1), ter attentie van zuster Julienne van het Heilig Sacrament – die me trouw schrijft – en als afzender vermeld je: Reneé Moretus, C.-straat 22. Het is beter je eigen naam niet te vermelden. Voeg aan het adres van je ouders in Antwerpen toe: (via Aachen). Misschien krijg je op deze manier een direct antwoord op al je vragen. Bovendien zullen ze ginder diep gelukkig zijn om je handschrift terug te zien!
Hoe jammer dat je ons niet kunt komen bezoeken, lieve René! Ik denk voortdurend aan jou en bid voor je!

Het leven dat wij hier leiden is opwindender en spannender geworden maar ook interessanter … Vorige week mochten we belangrijk bezoek ontvangen. Donderdag- en vrijdagmorgen werden we beschoten met obussen: de ene sloeg in aan een toegang tot het park en de andere bij het kleine klooster van de zusters. Helaas hebben we doden en gewonden te betreuren. Vrijdagnamiddag kregen we de eer de vader (2) te ontvangen van de persoon die we vorig jaar tweeëneenhalve maand te logeren hadden (3). Hijzelf was ook aanwezig. Allebei waren ze heel charmant en zeer lief voor de kinderen. De v. (4) heeft op zeer lovende wijze met ons gesproken. Je hebt er geen idee van hoe warm en eenvoudig hij is in de omgang! Bij zijn vertrek hebben François en Gitta hem een boeket rozen overhandigd. De K. (5) was zeer ontroerd. ’s Avonds is zijn aide-de-camps ons vanwege Z. M. (6) komen bedanken voor de onvergetelijke ontvangst die we hem op de L. (7) hebben gegeven.
Veel dorpen in de omgeving lopen leeg, de meeste buren zijn al vertrokken: de zusters van het Vogeltje die jij ook kent, vertrekken naar Saint-Jans-Capel (8). Indien het gevaar weer zou stijgen, zullen we enkele dagen in de kelders schuilen, maar momenteel is dat echt niet nodig.

Ik heb een briefje ontvangen van je broer Benoit met een foto die ik zeer geslaagd vind. Ik schrijf hem morgen. Besef je dat ik trots ben op jullie allebei? Jullie doen de naam Bergeyck alle eer aan en dat maakt me onbeschrijfelijk gelukkig. Ik bid tot God dat hij jullie allebei zegent en beschermt tegen alle mogelijke gevaren! Na de oorlog keren jullie allebei terug in de schoot van de familie, overladen met glorie en eer.

Ik omhels je innig, mijn lieve René,
tante Maria
(in haast)

Koning George V in overleg met zijn generaals in oktober 1915. Bron: http://www.forces-war-records.co.uk

Noten
Gravin Maria kan niet voluit schrijven, beducht als ze is voor de Engelse censuur. Ze gebruikt in deze brief meer afkortingen en omschrijvingen dan gewoonlijk:
(1) Baarle-Hertog
(2) de vader: koning George V van het Verenigd Koninkrijk (1865-1936)
(3) de Britse kroonprins Edward (1894-1972) diende tijdens de Eerste Wereldoorlog achter het front. Hij verbleef eerder, tussen mei en juli 1916 met het 14^de legerkorps op het domein van het kasteel de Lovie in Proven. Zie ook de brief van gravin Maria van 14 juli 1916.
(4) de v. of voluit de vader
(5) de K. of voluit de koning
(6) Z.M. of voluit Zijne Majesteit
(7) de L. of voluit de Lovie
(8) Saint-Jans-Cappel, net over de Franse grens

Gravin Maria, 28 juni 1917

Mijn lieve René

Ik schaam me diep dat ik je zo lang op een brief heb laten wachten, maar je weet hoe de drukte me hier volledig in beslag neemt. Vorige week en ook de weken daarvoor al, maakte de ene bezoeker na de andere hier zijn opwachting. Het waren bijna allemaal afscheidsbezoeken. De meeste van onze vrienden verblijven momenteel in Frankrijk.

Ik had er zo naar uitgekeken je terug te zien, mijn lieve René. ‘Zuster Anne’ heb ik evenmin zien arriveren! Wat betreft het document dat ik voor jou wou verkrijgen, ook daarin ben ik niet geslaagd. Al mijn démarches zijn uitgelopen op een grote fiasco. Indien je toch tot hier zou geraken, wacht dan in het Jagershof. Laat daar een van die jonge kereltjes me verwittigen, hij zal je daarna een vrijgeleide meebrengen. De heren die daarover gaan, hebben me verzekerd dat ze in dergelijke omstandigheden er wel een kunnen afleveren. Ik vraag me echter af of je nog wel tot hier kunt komen. Ik vrees dat je ondertussen veel te ver weg bent?

Hier gaat alles goed, maar de opwinding is intens…
Ik kan je verzekeren dat er geen tijd verloren gaat! Onze nieuwe gasten – die ik je helaas niet bij naam mag noemen (en van wie de overste vaak genoemd is bij de Somme) zijn zonder uitzondering bijzonder charmant. Afgelopen zaterdag hebben ze ons een heerlijk diner aangeboden en ons alleraardigst ontvangen. Vorige week woensdag hebben we de dag doorgebracht bij onze ‘anciens’ die ondertussen in Frankrijk zijn. Ik heb me laten vertellen dat ik de bestellingen die je nodig hebt, gewoon kan opsturen wanneer ik als afzender maar een soldaat of een officier vermeld. Maar misschien is het toch wel makkelijker om je boodschappen te laten bezorgen door commandant Van Tilt in het hoofdkwartier? Daar gaat hij toch wekelijks heen. Misschien ben jij wel in de gelegenheid om ze daar op te pikken? Indien niet, dan zal ik het vragen aan de chauffeur van de deken van Ieper. Mijnheer Simons laat hem al zijn boodschappen leveren.

Men roept me, lieve René. Ik moet gaan. Tot weldra, hoop ik?
In afwachting omhels ik je met al mijn liefde.

Tante Maria

Heel veel groeten van ons allen aan je vriend Van Pée.

De gasaanval op de Lovie (Nachten van Cortewalle 2015)

Een scène uit de Nachten van Cortewalle, 2015. Commandant Van Tilt (rol Hugo Piqueur) alarmeert de slapende kasteelbewoners. (Foto Gerry Smet)

Een scène uit de Nachten van Cortewalle, 2015. Eén van de dienstmeisjes (rol Greet Mathys) is onwel geworden door de gasaanval. (Foto Gerry Smet)

Gravin Maria, 25 april 1917

Mijn lieve René,

Duizendmaal dank voor je brief van 17 april die me heel veel plezier zou gedaan hebben, indien je niet vertrek had aangekondigd … Ik hoop in ieder geval dat de gebeurtenissen je snel naar onze buurt brengen.
Commandant van Tilt zal je een laisser passer bezorgen na 1 mei: er is een absoluut verbod afgekondigd om voor die datum doorgangsbewijzen uit te schrijven.
Afgelopen zondag hebben de gendarmes de bossen en de velden uitgekamd, of beter ze hadden opdracht gekregen ze uit te kammen, om iedereen aan te houden die zich op kleine wegen en wegels bevond … Desondanks hebben wij hopen Belgische soldaten gezien op weg naar Pop(eringe) … Belachelijk! Het is alsof men een heilige schrik heeft om in een gevecht betrokken te geraken…
Benoit heeft me een brief geschreven waarin hij vertelt dat hij geen toelating krijgt om naar Folkestone te vertrekken. Ik heb hem uitgenodigd om enkele dagen hierheen te komen. Me dunkt dat hem dat goed zal doen… tenminste als hij hier niet in een gasaanval terechtkomt zoals vorige zondag! Het hele huis stond in rep en roer. Gegil, gekrijs, heren die alarm sloegen … in nachtgewaad. Drie dienstmeisjes die nog in de keuken waren, zijn ernstig getroffen, met zwaar braken tot gevolg. Een van hen ligt nog steeds ziek te bed. Een twintigtal soldaten ligt in het ziekenhuis. De generaal is van plan iedereen een gasmasker te geven en zal demonstreren hoe we dat dienen te gebruiken. En dat is geen grap!
Zeg aan je vriend Mr. Van Pée dat het ons veel plezier heeft gedaan hem te ontmoeten: hij is zeer charmant. Wij bewaren de beste herinneringen aan hem.
Mijn lieve René, tot heel binnenkort hoop ik. Laat me je in afwachting omhelzen.

Je toegewijde tante Maria

P.S. De kleine François doet me heel erg lachen: hij wil absoluut een van mijn kleine zakdoekjes hebben. Op die manier heeft hij een aandenken aan mama wanneer ze naar de oorlog vertrekt! Wat denk jij van dat idee?

gravin Maria – 21 maart 1917

Mijn lieve René,

Duizend maal dank voor je lange brief van 1 maart die ik niet eerder heb kunnen beantwoorden omwille van de voorbereidingen van het feest van de heilige Jozef.Dit jaar heb ik de hele organisatie op mij moeten nemen. Mijnheer Simons is hier niet langer om me te helpen. Enfin, het belangrijkste is dat ondanks alles, het feest goed is verlopen en dat je oom tevreden was.

Om een pakje naar ons te versturen, gebruik je bij voorkeur het adres van de chauffeur van de Eerwaarde Deken van Ieper, die hier heel dichtbij woont. Hier heb je zijn adres:

Mr. Remi Halsberghe
militair chauffeur van Mgr. Debrousser
Vogeltje – Poperinge

Volgens mij zal je pakje op deze manier ongehinderd kunnen arriveren en de jonge man in kwestie zal het zonder verwijl bij ons komen afleveren.

Benoit heeft ons een kort briefje gestuurd uit het ziekenhuis van Eu, maar ook daarop heb ik nog niet kunnen antwoorden; de arme jongen heeft het wel erg zwaar te verduren gehad onder die zware weefselontsteking!
Je foto en je brief zijn al geruime tijd naar België vertrokken, maar ik heb van tante Marie-Thérèse nog geen reactie ontvangen – uiteraard in de veronderstelling dat onze vermaledijde brieven niet getorpedeerd zijn!
Tante Phina heeft je ongetwijfeld op de hoogte gebracht van de geboorte van haar zevende zoon? We zijn gelukkig dat het zo goed gaat met haar, evenals met de kleine Emmanuel.

Ik houd ermee op, mijn lieve René. In afwachting van je nabije komst omhels ik je met heel mijn hart.

Je tante Maria – met veel haast –

Gravin Maria, 20 februari 1917

Mijn lieve René

Gisteren ontving ik een brief van tante Phina uit Folkestone en aangezien ik verwacht dat jij zeer binnenkort het kamp verlaat om naar Criel te vertrekken, breng ik je nog snel op de hoogte van de laatste nieuwsjes uit Engeland. Voor zover ze die niet zelf heeft geschreven, uiteraard.
Je lieve broer Ben ligt in het ziekenhuis van Eu, al sinds 5 februari. Ben jij hiervan op de hoogte? Hij is geopereerd, maar het is onduidelijk waaraan. Tante Phina en ikzelf maken ons zorgen over zijn toestand, hoewel hij nergens over klaagt. Hopelijk herstelt hij snel, en gunt de legerleiding hem daarvoor voldoende tijd. Als hij zin heeft, mag hij zowel hier, in de Lovie, als in Folkestone bij tante Phina komen herstellen.
Florimond wil nog steeds naar het front vertrekken in het voorjaar, maar zijn vader heeft nog geen beslissing genomen. Bij ons lijkt het er op dat Raymond toch eerst zijn humaniora wil afwerken. Laat ons hopen!
Tante Phina heeft in Folkestone twee maal bezoek gekregen van vader Dierickx van Scheut. Ze heeft zelfs aangeboden hem te assisteren bij een retraite voor dames.

Zo, hiermee ben je weer bijgepraat. Breng je me op de hoogte wanneer je meer informatie hebt over de toestand van Benoit?
Lieve René, de hele familie bidt voor je veiligheid en die van Benoit. Ik omhels je duizendmaal, en je krijgt evenveel zoenen van je oom en neven en nichten.

Veel liefs
tante Maria

Gravin Maria, 8 januari 1917

Mijn lieve René

Ik heb net je brief van 5 januari ontvangen en haast me om je te vragen of je niet graag een briefje naar je ouders zou willen versturen, samen met je portret? Ik maak me sterk dat zij via dezelfde weg een antwoord zouden kunnen laten bezorgen. Ik kan je echter onmogelijk uitleggen welke weg die brieven zullen volgen. Tante Marie-Thérèse heeft me uitdrukkelijk gevraagd daarover discreet en voorzichtig te blijven.
Vooraleer ik je foto naar je mama en papa verstuur, wacht ik dus nog even op een briefje van jou. Let op dat je daarin niets schrijft dat de Moffen zou kunnen achterdochtig maken. Onderteken gewoon met René de Bergeyck en schrijf in de hoek van de eerste bladzijde ‘voor Kat’.
Ooohhh, ik ben zo gelukkig dat ik mag meewerken aan het welslagen hiervan!

Dank je wel voor de brief van sergeant Van Campenhout. Ik heb hem met veel interesse gelezen maar tegelijk heeft hij me intriest gemaakt! Het is verschrikkelijk te beseffen dat je het huis dat de herinneringen bewaart aan je familie, aan je kinderjaren en aan je jeugd, nooit meer zult terugzien.
Het is hier zeer druk, lieve René, en bovendien wil ik deze brief dringend verzenden. Ik stuur je duizend zoenen mee. Weet dat ik alles zal doen wat in mijn macht ligt om de gevolgen van deze vreselijke periode voor jou te verzachten.

Je liefhebbende tante,
Maria

Gravin Maria, 29 december 1916

Mijn lieve René,

Hartelijke dank voor je lieve brief en de heel geslaagde foto’s! Je doet me met beide foto’s een groot plezier! Het is heel lief van je dat je zo geïnteresseerd in onze familienieuwsjes. Ik beloof je dat ik je zoveel mogelijk zal proberen te schrijven om je op de hoogte te houden.
Het vervelende is dat ik nog steeds zo’n uitgebreide briefwisseling moet verzorgen. Een groot aantal van die correspondenten ken ik niet persoonlijk, niet via vrienden, niet via familie, maar ik kan het niet nalaten om hen af en toe enkele bemoedigende woorden te sturen. Die arme jonge mensen zitten gescheiden van hun familie en vrienden en krijgen vaak helemaal geen nieuws van hen. De Belgen zijn zonder twijfel het hardst te beklagen.

Ik mag je niet vergeten vertellen dat ik een klein briefje heb ontvangen van tante Marie-Thérèse met de aankondiging van de geboorte van haar vijfde kind, een vijfde zoon (op 29 november). De brief is niet gedateerd en is eergisteren aangekomen. Ze geeft geen enkel detail over de situatie daar, maar schrijft wel dat iedereen in uitstekende gezondheid verkeert. Als je een klein woordje met je laatste foto naar je lieve moeder en vader zou willen sturen, kan ik dat gemakkelijk proberen via tante M(arie) T(hérèse). Ze heeft me een uitstekende tip heeft gegeven … Maar misschien heb jij ondertussen ook een manier gevonden?

Het kleine kerstfeestje hier is goed verlopen. De sfeer was niet al te somber, ondanks het slechte weer. We hebben de middernachtmis met gezangen gevierd en waren ’s avonds met het hele gezin uitgenodigd voor het diner bij de generaal, de kleine François inbegrepen! Na de maaltijd deelde men speelgoed uit voor alle leeftijden. Je begrijpt dat de kinderen het heel erg naar hun zin hadden!

De generaal is werkelijk charmant. Hij doet er alles aan om sympathiek over te komen. Hij heeft ons al meerdere keren verrast met mooie concerten van soldaten die terug waren van het front. Die concerten vinden plaats in de hal van het kasteel, ze zijn echt leuk.
Ik ken die jongen waar je het over hebt in je brief heel goed. Is dat niet de zoon van Désiré Van Campenhout? Je zou me een groot plezier doen indien je hem nieuws zou willen vragen over de Verbrande Brug. Ik geloof dat alles vernietigd is! Immens treurig …

Om te eindigen stuur ik je mijn allerliefste wensen naar aanleiding van 1 januari, mijn lieve René! De laatste dagen van 1916 vliegen voorbij maar geven ons wat ruimte, misschien als voorbode van de vrede … Een goed teken voor 1917! Ik koester heel veel hoop! Duitsland wil zijn verzwakking niet toegeven, maar voor ons is het de zon die opkomt!

Ik omhels je met al mijn liefde, mijn lieve René.
Je toegewijde tante
Maria

Gravin Maria, 17 december 1916

Lieve René

Duizend maal dank voor je lange brief van 1 december die me heel veel plezier heeft gedaan. Het is zondag vandaag, ik heb wat tijd voor mezelf en wil die gebruiken om een beetje met jou te praten.
Ons leven gaat hier de normale gang die je bekend is, zo nu en dan afgewisseld met een concert gespeeld door soldaten die terug zijn uit de loopgraven, een uitnodiging om bij de generaal op bezoek te komen en boodschappen doen in Poperinge. Dat is het zowat. Ik ga af en toe naar St-Omer met een van die heren die hier iedere week met de auto langskomen. Het is een mooie route, vooral in de omgeving van Cassel. Ik heb je toch al verteld dat Raymond, Joseph en Gérard nu schoollopen in St-Omer? Ze zijn er heel tevreden en lopen hoog op met hun leerkrachten die zeer vriendelijk zijn. Er zijn 374 leerlingen, onder wie slechts een dozijn Belgen. Ze hebben me geschreven dat hun vakantie begint op 30 december.

Heb ik je al verteld dat we de prins en de prinses of Teck (oom en tante van de P.v.W.) hier hebben ontvangen (1)? Ze waren heel charmant voor ons én voor de kinderen. De prinses ziet er jong uit en is erg mooi. Ze was net terug van een verblijf in Spanje waar ze enkele weken heeft doorgebracht bij haar nicht, de koningin (2).

De prins en de de prinses van Teck bij een officieel bezoek in april 1914.

Wat denk je van de Franse overwinning? Dat is een goed antwoord op de Duitse rekening! De Engelsen hebben besloten stand te houden en de hele wereld geeft hen gelijk. Het zou ongelukkig zijn nu het toneel te verlaten na al die opofferingen. Bovendien zijn nog niet al hun troepen ter plaatse. Duitsland zal zich hoe dan ook moeten overgeven… daarover bestaat niet de minste twijfel (3).
Ik wist niet dat Georges Cornet in Parijs is? Zijn zijn vrouw en zijn kinderen bij hem? Bezorg me in je volgende brief hun adres, zodat ik Jeanne kan schrijven.

Onze gezondheid is – goddank – uitstekend, evenals onze gemoedsgesteldheid. De kleintjes zijn fel gegroeid en François is onherkenbaar!
Mijnheer Simons verblijft sedert twee maanden in Canteret (4) en is vrij tevreden. Hij wou naar het front vertrekken maar momenteel worden alle aanvragen geweigerd. Vermoedelijk zal hij pas in de lente kunnen gaan. Hij zit er in een speciaal peloton.

Tot ziens, mijn lieve René. Ik stuur je veel liefdevolle zoenen van mezelf, je oom en je neven en nichten in afwachting van je komst. Ik durf je in deze tijd van het jaar niet uit te nodigen, want het leven op het platteland is nu maar triest en eentonig.

Vele lieve groeten,
Je liefhebbende tante Maria

(1) prins Alexander of Teck (1874-1957), broer van koningin Mary van Engeland (1867-1953) en prinses Alice of Albany (1883-1881), dochter van de jongste zoon van koningin Victoria, prins Leopold of Albany, huwden in 1904. In de Eerste Wereldoorlog diende hij als hoofd van de Britse afvaardiging bij het Belgische leger.
(2) Victoria Eugenie (1887-1969), prinses van Battenberg, enige dochter van prinses Beatrice, jongste dochter van koningin Victoria van Engeland, huwde in 1906 met koning Alfons XIII van Spanje (1886-1941).
(3) gravin Maria verwijst hier ongetwijfeld naar het einde van de Slag om Verdun (15 december 1916)
(4) Normandië, Frankrijk