Bijna elke nacht zien wij recht voor ons de Kemmelberg in vuur en vlam staan. Op een avond, wij willen net onze soep drinken, worden wij weer duchtig gebombardeerd door het geschut met brandende obussen. Een obus valt op de koer van ons kantonnement en we zijn verplicht om het bos in te vluchten. Het is al laat want het bos is pikdonker. Daar zijn de vliegers weer, klaar om aan te vallen. Door de duisternis kunnen we het gevaar moeilijk oriënteren. Een bom valt, en het bos licht op als een kerstboom. Een tweede en derde bom volgen snel en verblinden ons. Waar wij ook vluchten, we zien geen steek voor onze voeten. Mijn arme makkers vluchten langs alle kanten. Een vierde bom valt. Al kruipend maak ik mij uit de voeten. Ik moet al ver zijn geraakt, mijn knieën doen pijn van het stoten tegen stenen en wortels. Op de blinde tast leg ik mijn rechterhand op het ijskoude gelaat van een dode strijdmakker, terwijl ik mijn linker vast klauw in een boel van slijm en vet, waarschijnlijk de ingewanden van een daar liggend lijk. Meer dood dan levend, verander ik van richting en kruis mijn handen af aan het gras. Nauwelijks enige meters verder gekropen viel ik plots in een diepe put ol water.  Ik durfde mij niet meer bewegen en bleef meer dan een uur geruisloos zitten, met het water tot aan de knieën, wachtend tot de laatste Duitse vliegtuigen verdwenen. Ik doe mijn ogen dicht en al wenend denk ik aan mijn vrouw en kinderen. Oef! Eindelijk, geen geluid meer. Ik steek opgelucht een lucifer aan en stel vast dat ik in een loopgraaf ben terechtgekomen. Deze verdedigingsgracht loopt al kronkelend door het bos. Ik volg de loopgraaf, niet wetende waar ik mij juist bevind. Ik besluit dus maar om in de loopgracht te blijven tot het aanbreken van een nieuwe ochtend. Ik wring de pijpen van mijn broek uit en zet mij goed en veilig, wachtend tot de ochtend komt. Eens ochtend, zet ik mijn tocht verder. Om 6 uur hoor ik in de verte een klaroen blazen. Aan het geluid hoor ik dat een Belgische soldaat het muziekstuk bespeelt. Ik spoed me dus nog wat meer. Na een tijdje zie ik voor mij een verharde weg oprijzen en niet veel later bereik ik opnieuw mijn standplaats. Ik trek nieuwe kleren aan en doe me tegoed aan een warme tas koffie terwijl mijn makkers vrolijk lachen wanneer ik hen mijn nachtelijk avontuur toevertrouw.

Sedert drie maanden al ben ik in 10^e compagnie en ik moet zeggen, ik ben het reeds goed gewoon geraakt. De korporaals hebben hier ’s avonds wachtdienst maar zijn telkens om de dag vrij. Vandaag is het mijn beurt om de wacht op te trekken. De nacht is zeer donker en in de verte hoor ik het geronk van een Duits vliegtuig. Mijn makkers hebben het ook gehoord en nemen de vlucht naar de dichtstbijzijnde abri. Wanneer het Duitse jachtvliegtuig net boven onze hoofden scheert, bolt er op de steenweg een auto voorbij waarvan de twee voorste lichten grote stralen licht over de weg wierpen. Wij roepen de onverlaat om onmiddellijk zijn lichten te doven maar het is al te laat! Op hetzelfde ogenblik valt er een bom, juist op de barak van de voermannen. Ik meet onmiddellijk de schade op. Eén man gekwetst en drie Franse soldaten gedood. Deze laatsten hadden de auto met een barricade tot stilstand gebracht maar waren zelf door de explosie omgekomen. De chauffeur van de auto is als bij wonder ongedeerd gebleven maar verlaat verward zijn voertuig. Meer dan een uur blijft hij radeloos bij zijn wagen staan. Daarna vertrekt hij in volle spoed verder, maar ditmaal zonder zijn lichten aan te steken.

Dit is eigenlijk een groot laadstation, waar trams voorbijkomen. Die trams hebben wagons die eruit zien als treinwagons. De grote barakken links zijn de garages van het Militaire Hoofdkwartier. Soldaten bewaken de talrijke gestalde motoren, houden zich bezig met de auto’s waar op de achterruit de letters GQC geverfd staan (Groot Militair Hoofdkwartier) en soldaten bedienen de spoorwissels. Alle opschriften zijn uiteraard in het Frans, de voertaal in het leger.

Ik krijg het bevel om mij bij de 10^e compagnie te voegen, die zich in Oost-Vleteren bevind. Daar krijg ik de opdracht om te gaan werken dicht bij de Engelse loopgraven. De volgende dag verhuizen we opnieuw met onze nieuwe compagnie. Hier en daar moeten wij schuilplaatsen in beton optrekken. Ons nieuwe logement is zeer dicht bij de Kemmelberg gelegen. Dagelijks worden we gebombardeerd. Dan moeten we ons in de bossen gaan verstoppen

Zou dit nu het laatste jaar van de oorlog zijn? Ik hoop het alvast. Ik ga nu mijn waarde vriend aalmoezenier Steynen opzoeken om hem een gelukkig Nieuwjaar te wensen.

Franse nieuwjaarskaart 1918

Ik [korporaal Frans Struyf] word bruusk uit mijn slaap gewekt, een schildwacht slaat alarm. Er zijn Duitsers gesignaleerd! Morrend verlaat ik mijn ondergrondse schuilplaats om te zien wat er gaande is. Ik tuur in de verte maar zie of hoor niets. Vals alarm dus, …

Ik begeef me terug naar de schildwacht en doe mijn beklag. Toch merk ik dat de wacht er niet gerust op is. Hij houdt zijn ogen onafgewend op de puinen van een stukgeschoten boerderij die zich, op enkele honderden meters afstand, in het niemandsland bevindt.

Struyf: “Waarom sla je alarm?”

Schildwacht: “Ik heb beweging gezien daar bij die boerderij”

Struyf: “En waarom schiet je dan niet?”

Schildwacht: “Stel dat het de arme boer is, die zich schuilhoudt in zijn verwoeste boerderij? Ik wil toch geen onschuldige slachtoffers maken.”

Plots zien wij beiden een schim tussen de ingestorte muren bewegen.

“Zie! Daar is het spook nu weer”, zucht de schildwacht. Maar vooraleer ik de schildwacht van een antwoord kan dienen, suizen de kogels rakelings over mijn hoofd. De vijand is wakker geworden! Ook wij reageren met een gepast vuursalvo. Plots wordt het stil, het geluid verstomt …  In de puinen verroert zich niets meer. Geen gerucht, geen gekreun. Alles wordt weer kalm en rustig en gans misnoegd hervatten wij onze rust.

Bij het ochtendgloren zie ik opnieuw de schim die ons de nacht tevoren zo heeft beziggehouden. Maar deze keer zie ik duidelijk waar het om gaat. Nee het is geen Duitser, ook geen Belgische soldaat of boer, ook geen spook – nee het is … vrienden lach niet – een varken! Het arme dier, zwerft, door den honger gekweld, rond in het puin op zoek naar eten.

Na deze geruststelling haast ik mij naar mijn twee kompanen Jef en Maurits om hen mijn plan kenbaar te maken. Ik wil het varken stelen en vraag hun hulp. Zij zijn erom bereid dus licht ik de schildwacht in. Ik vraag hem om een waakzaam oog te houden op de Duitse linie, doch niet te schieten, wat hij ook moge horen of zien.

Onhoorbaar sluipen wij de loopgracht uit en wagen ons in het vlakke veld. De Duitsers schijnen niets te bemerken en blijven rustig. Spoedig zijn wij tot bij de puinen gekomen. Wij treden de boerderij binnen. Niets te horen, en niets te zien. Mijn vrienden willen de terugtocht aanvangen, wanneer ik plots het gesnork van een varken hoor dat mijn gezellen doet opschrikken.

‘Janverdekke’, roept Maurits, ‘is dat nu dien vervloekten Duitscher, het spook, de schim die u niet slapen liet!

‘Wel Maurits, beter zulk een varken dan Duitschers niet waar?, antwoord ik. Maar wat gaan we nu doen? We gaan dit beestje hier toch niet voor de moffen achterlaten? Daarop neemt  Maurits het initiatief en ontvouwt zijn plan.

Maurits: “Korporaal, kom geef mij uwe bajonnet maar, daar zal ik het ook wel mede klaar spinnen! Zoo! Help mij nu maar het varken vangen. Hier korporaal, eene sterke touw, ik zal deze oude baal over het dier zijn kop trekken en het beletten te schreeuwen. Gij, gij bindt stevig een der pooten en vooruit er mede naar de slachtbank!”

Zo gezegd, zo gedaan. Het varken snuffelt en snorkt om zich heen maar telkens wij het willen grijpen, springt het weg. Tot eindelijk Maurits het beest te pakken krijgt. Het bajonet blikt in het ochtendschemer en verdwijnt met een krachtige stoot in de keel van het dier. Een scherp geluid ontsnapt het varken en weergalmd tegen de kale muren van de boerderij. Plots klinken geweerschoten en het fluiten van houwitsers.

Jongen met varken en biggen. Deze foto is vermoedelijk genomen op een boerderij in Haasdonk ergens rond de Eerste Wereldoorlog (collectie HHKLVB, fotograaf Kamiel Van de Velde)

Het dier wil maar niet zwijgen en het zweet breekt ons uit. Twintig, dertig bommen klieven door de lucht en ontploffen met wild geraas op de boerderij!

Maurits maakt er snel een einde aan. Hij hakt en kerft, en snijdt het dier in stukken zonder te letten op het gevaar. Het regent bommen en granaten. Op vijf meter afstand spat een bom uiteen. Het schroot vliegt ons rakelings voorbij. Niemand raakt gewond maar het is tijd dat we de benen nemen. Wij verzamelen de beste stukken vlees en binden ze op onze rug. Daarna kruipen we op handen en knieën terug naar onze loopgracht, waar wij triomfantelijk worden onthaald.

Alles is uiteindelijk zonder erg afgelopen. We krijgen wel een stevige uitbrander van onze officieren maar deze is al gauw vergeten.

Weldra ligt het lekkere varkensvlees te braden. De aangename geur die de lucht vervult doet onze makkers watertanden en we lachen nu – smakelijk – om het afschrikkende spook van vorige nacht! Jongens, wat was dat lekker!

Hoe zou het mijn gezin vergaan? Stellen mijn lieftallige kinderen het goed? Mijn beminde echtgenote en mijn schatten van kinderen moeten het nu al meer dan twee jaar zonder mijn aanwezigheid stellen. Zouden ze me nog herkennen, of niet? Ik blijf mezelf deze kwellende vragen stellen, opnieuw en opnieuw. Zwartgallige gedachten spoken door mijn hoofd. Die onzekerheid over hun lot knaagt aan me, het is verschrikkelijk! Via verschillende frontblaadjes sijpelen druppelsgewijs flarden van nieuws binnen over het moeilijke leven in het bezette België, over de slechte en onrechtvaardige behandeling van de bevolking door de Duitse bezettingsmacht, over de nijpende voedseltekorten. De berichten over de situatie in ons dorp Burcht stellen me weinig gerust maar het sterkt me in de overtuiging om vol te houden, om deze verdomde oorlog uit te zitten en te blijven vechten tot de laatste snik tegen den vermaledijde Duits. Wij zullen zegevieren en ik zal mijn gezin terug zien en in mijn armen sluiten. Enkel deze gedachte houdt me overeind.

Duitse jachtpatrouille, ingekwartierd in Burcht en Zwijndrecht. Collectie Guido Hullebroeck

Organisatie van volkssoep in Burcht. Collectie Guido Hullebroeck